*narodowość podstawowa oznacza narodowość większości
członków rodziny mieszanej lub połowy członków na czele z ojcem;
3. Szkolnictwo, organizacje
społeczne i kulturalne, życie religijne
We wsi istnieje, wybudowana w 1936 r., 11-klasowa szkoła z językiem
wykładowym rosyjskim (funkcję kierowniczą pełni Polak p. Edward Galimski ). W
listopadzie 1989 r. podpisano umowę o współpracy pomiędzy Ministerstwem Edukacji
Narodowej Polski a Ministerstwem Oświaty Kazachstanu dotyczącą m.in. nauczania języka
polskiego wśród Polaków w Kazachstanie. Na mocy tego porozumienia od 1991 r., z
przerwą w latach 1996-1998, odbywa się w formie zajęć fakultatywnych nauka języka
polskiego, w pierwszych latach prowadzona przez nauczycieli z Polski, a od 1998 r. przez
miejscową nauczycielkę p. Natalię Galimską. Początkowo lekcje języka polskiego
cieszyły się dużym powodzeniem, przyciągając nie tylko dzieci, ale i starszych.
Obecnie uczęszcza na nie około 6 osób. W szkole można się także uczyć języka
niemieckiego i kazaskiego. |
Kaplica w Gorkoje |
W Gorkoje istnieje także kaplica, urządzona w prywatnym domu,
gromadząca w piątki i niedziele Polaków i Niemców, budynek administracyjny, w którym
mieści się urząd pocztowy i księgowość obecnego przedsiębiorstwa rolnego oraz
cmentarz, na którym udało mi się znaleźć tylko jeden napis polski, co jest
świadectwem zanikania znajomości polszczyzny wśród tamtejszych Polaków:
"Tu spoczywa
Łazińska Petronelia
1900 -1941
Wieczna Pamęć
Pozostała wnaszem sercu
o naszej
Kochanej mamusi!"
4. Informatorzy
W ciągu niemal miesięcznego pobytu w Gorkoje udało mi się
nakłonić do uczestniczenia w nagraniach zaledwie 9 osób. Informatorzy byli skrępowani,
przekonani, że źle mówią po polsku. W trakcie wypowiedzi często usprawiedliwiali
swoje trudności językowe. Skromność towarzyszyła samoocenie językowej. Większość
informatorów "stawiała sobie" trójkę ze znajomości języka polskiego.
Niektórzy odmawiali udziału w nagraniach, tłumacząc się niechęcią powracania do
trudnych i bolesnych dla nich wspomnień.
Informatorzy moi byli ludźmi starszymi; najstarsza Helena Krynicka
urodzona w 1909 r., najmłodsza jej córka Halina Mucharska urodzona w 1940 r. należąca
wraz z Haliną Tymborską już do drugiego pokolenia Polaków mieszkających w
Kazachstanie. Przeważająca większość informatorów to chłopi wywodzący się ze wsi
na Ukrainie, bez żadnego wykształcenia lub z wykształceniem podstawowym. Kobiety
pracowały głównie w kołchozach jako dojarki, kucharki, sprzątaczki, kombajnistki,
traktorzystki.
Moi rozmówcy są najczęściej trójjęzyczni. Rozmawiają w języku
polskim, ukraińskim, rosyjskim, piszą po rosyjsku, ale są i tacy, którzy nauczyli
się, często w starszym wieku, czytać i pisać po polsku. Z językiem polskim zetknęli
się w domu rodzinnym, niektórzy także w szkole. Obecnie językiem spotkań rodzinnych
czy sąsiedzkich, interdialektem we wszystkich nieurzędowych sferach życia jest
ukraiński, rzadziej rosyjski. Rolę języka nauczania w szkole oraz języka urzędowego
pełni rosyjski. Jest on używany we wszelkiego rodzaju sytuacjach oficjalnych, w
sporządzaniu dokumentacji, a nawet w korespondencji prywatnej. Język polski zajmuje
pozycję marginalną, będąc jedynie językiem modlitwy.
Oto dane dotyczące informatorów (lokalizację wsi na Ukrainie podaję
za informatorami):
Halina Tymborska; Gorkoje; ur. 1939.04.01; przyjazd do
Kazachstanu rodziców: maj 1936 r.; wieś rodziców: Storonicze, obwód
kamieniec-podolski, rejon chmielnicki; wykształcenie: 4 klasy rosyjskiej szkoły we wsi
Gorkoje.
